Ευρετήριο Άρθρου

Ταξινόμηση ζώων

 

Προοίμιο

 

Το σενάριο αυτό αποτελεί μια πρόταση πολυτροπικής  διδασκαλίας που αφορά την ταξινόμηση των ζώων. Αποσκοπεί στην ενίσχυση των σημείων του σχολικού εγχειριδίου της Στ΄ τάξης Δημοτικού «Ερευνώ και ανακαλύπτω» με ενοιολογικούς χάρτες, υπερμεσικές εφαρμογές, αναζήτηση πληροφοριών από βάσεις δεδομένων, χρήση του διαδικτύου και φύλλα εργασίας έτσι ώστε να οικοδομηθεί μια ολιστική και συστημική προσέγγιση από τους μαθητές για τη ταξινόμηση των ζώων.

 

 

1. Τίτλος - Τάξη

 

Ταξινόμηση ζώων, Στ΄ δημοτικού

 

Τα παιδιά με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού εξοικειώνονται με την ταξινόμηση των ζώων σε κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους.

 

2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές

 

Το σενάριο σχετίζεται με την ενότητα «Ζώα» (σελ. 84 -92 τετράδιο εργασιών, σελ. 64 -71 βιβλίο μαθητή Ερευνώ και Ανακαλύπτω της Στ΄τάξης- Φυσικά Δημοτικού). Επειδή το σενάριο κατά την εξέλιξή του προσεγγίζει πεδία της λογοτεχνίας και της μουσικής αποκτά διαθεματική υφή. Η προσέγγιση προσφέρεται για ανάπτυξη των διαθεματικών δεξιοτήτων, όπως τίθενται από το Δ.Ε.Π.Π.Σ. [Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Φ.Ε.Κ. τεύχος Β΄ αρ. φύλλου 303/13-03-03, Παράρτημα, Τόμος Α΄, σελ. 3739)].

 

Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα

 

Η διδασκαλία με τη βοήθεια εννοιολογικού χάρτη , διερεύνησης ταξινόμησης και παρουσίασης πληροφοριών είναι πλήρως συμβατή με το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα.

 

3. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των μαθητών

 

Τα παιδιά από τη Δ΄ τάξη μπορούν διακρίνουν και να ταξινομήσουν ζώα σε σπονδυλωτά και ασπόνδυλα και έχουν μελετήσει  το λύκο ως ένα σπονδυλωτό ζώο και τη μέλισσα ως ένα ασπόνδυλο ζώο. Το μάθημα των φυσικών επιστημών αποτελεί απάντηση στην ανάγκη κάθε παιδιού να μάθει» (Jacobson 1980, σ. 3 ? 4)

Επιχειρείται η αξιοποίηση των «πρώιμων αντιλήψεων» των παιδιών δηλαδή του συνόλου απόψεων και στάσεων με ενεργητική διάσταση, ένα ενιαίο πλαίσιο αντιμετώπισης του φαινόμενου. Oι στρατηγικές εξέλιξης των αντιλήψεων των μαθητών (Nachtigall 1991, Duit 1993, Vosniadou et alt 2001, Duit & Treagust 2003) μπορούν να αξιοποιηθούν σε διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις. Τα  κομβικά σημεία των στρατηγικών αυτών σχετίζονται με: α) την αναφορά του μαθήματος στον οκείο περίγυρο, β) τη διεύρυνση της συμμετοχής του μαθητή στη μαθησιακή πορεία και γ) το κατάλληλο κλίμα διδασκαλίας, την ποιότητα της σχέσης δασκάλου - μαθητών, την «ατμόσφαιρα» ασφάλειας και εμπιστοσύνης, που επιτρέπει τη διατύπωση, καταγραφή και εξέλιξη των πρώιμων αντιλήψεων σε ορθή φυσική γνώση.

 

 

4. Σκοπός και στόχοι

 

Σκοπός

Το σενάριο εστιάζει  στην ενίσχυση των σημείων του σχολικού εγχειριδίου της Στ΄ τάξης Δημοτικού «Ερευνώ και ανακαλύπτω» με ενοιολογικούς χάρτες, υπερμεσικές εφαρμογές, αναζήτηση πληροφοριών από βάσεις δεδομένων, χρήση του διαδικτύου και φύλλα εργασίας έτσι ώστε να οικοδομηθεί μια ολιστική και συστημική προσέγγιση από τους μαθητές για τη ταξινόμηση των ζώων και την αναγκαιότητα προστασίας τους.

 

Α. Διδακτικοί στόχοι

  • Να αναφέρουν οι μαθητές το κριτήριο διάκρισης των σπονδυλωτών ζώων από τα ασπόνδυλα ζώα.
  • Να διακρίνουν οι μαθητές τα σπονδυλωτά από τα ασπόνδυλα ζώα και να τα ταξινομήσουν στις αντίστοιχες κατηγορίες.
  • Να αναφέρουν οι μαθητές τις υποκατηγορίες των σπονδυλωτών και των ασπόνδυλων ζώων.
  • Να κατατάξουν οι μαθητές διάφορα ασπόνδυλα με βάση τα χαρακτηριστικά τους σε υποκατηγορίες.
  • Να κατατάξουν οι μαθητές διάφορα σπονδυλωτά με βάση τα χαρακτηριστικά τους σε υποκατηγορίες

 

  • Να αναφέρουν οι μαθητές τα κριτήρια ταξινόμησης των θηλαστικών.
  •  Να ομαδοποιήσουν οι μαθητές διάφορα θηλαστικά με βάση το είδος της τροφής τους.
  • Να αναφέρουν οι μαθητές τουλάχιστον δύο φυτοφάγα, δύο σαρκοφάγα και δύο παμφάγα ζώα.
  • Να κατανοήσουν τις απειλές που δέχονται τα ζώα προς εξαφάνιση.
  • Να ενεργοποιήσουν μέσα από τη μαθησιακή διαδικασία δεξιότητες έκφρασης, επικοινωνίας και δημιουργίας.

 

 

Β. ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΟΧΟΙ

 

  • Η επίτευξη συνεργασίας, μέσω της κοινής προσπάθειας να απαντήσουν στις ερωτήσεις  των φύλλων εργασίας.
  • Η καλλιέργεια της προθυμίας ενασχόλησης με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ζώων και κατ? επέκταση με τη συστημική τους ταξινόμηση.
  • Αφύπνιση ενδεχόμενου ενδιαφέροντος με αναφορές στην προστασία των ζώων και την αλληλεξάρτησή τους μέσα από τις τροφικές σχέσεις και τα τροφικά πλέγματα.
  • Να ενισχυθεί ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των μαθητών (αλληλοδιδακτικό αποτέλεσμα και διαπροσωπική μάθηση) και να δημιουργηθεί θετικό κλίμα στην τάξη.
  • Οι μαθητές να αποκτήσουν δεξιότητες άντλησης, συλλογής, οργάνωσης, ανάλυσης και επεξεργασίας δεδομένων.
  • Να εφαρμοσθούν βιωματικές και διερευνητικές μορφές μάθησης.
  • Να προαχθεί η αυτενέργεια των μαθητών και η κριτική σκέψη και να οικοδομήσουν την νέα γνώση αναλαμβάνοντας κεντρικό και ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία.

 

Γ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ  ΣΤΟΧΟΙ

 

  • Να ενταχθούν δημιουργικά οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας στις εργασίες των μαθητών.
  • Οι μαθητές να διαχειρίζονται, να επεξεργάζονται και να οργανώνουν την πληροφορία που παίρνουν μέσα από το Διαδίκτυο.
  • Οι μαθητές να ασκηθούν στην παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου διατυπώνοντας απόψεις και επιχειρήματα.
  • Οι μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες ταξινόμησης και επεξεργασίας  και παρουσίασης των πληροφοριών με τη χρήση του λογισμικού που αναφέρεται παρακάτω (Πίνακας ? 1).

 

5. Κατηγορία λογισμικού ? συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού

 

Πίνακας ? 1, Λογισμικό που θα χρησιμοποιηθεί

 

α/α

Όνομα

Κατηγορία

Θεωρητικό πλαίσιο

1

Kidspiration

Περιβάλλον μάθησης μέσω (καθοδηγούμενης ή όχι) ανακάλυψης και διερεύνησης Συστήματα εννοιολογικής χαρτογράφησης

Γνωστικές και

Εποικοδομηστικές  θεωρίες μάθησης

2

Hot potatoes

Συστήματα καθοδηγούμενης διδασκαλίας. Λογισμικό εξάσκησης και πρακτικής

Συμπεριφορισμός ? προγραμματισμένη διδασκαλία. Γνωστικές θεωρίες μάθησης

3

Access

Λογισμικό γενικής χρήσης, συστήματα αναζήτησης. Εργαλείο παραγωγικότητας.

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

4

Διαδίκτυο

Εργαλεία διαδικτύου για επικοινωνία, ηλεκτρονικά παιχνίδια διαδικτύου

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

5

Word

Περιβάλλον συμβολικής έκφρασης. Λογισμικό γενικής χρήσης. Εργαλείο παραγωγικότητας.

Εποικοδομηστικές και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης.

 

 

Kidspiration

 

Είναι λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης, με κατάλληλα προσαρμοσμένη διεπιφάνεια χρήσης για παιδιά μικρής ηλικίας. που δίνει τη δυνατότητα για συνεργασία στο Διαδίκτυο, ενσωμάτωση νέων εικόνων, δημιουργία νέων βιβλιοθηκών με αντικείμενα, προσθήκη ήχου, δυνατότητα σχεδίασης ιστοσελίδων.

Το λογισμικό Kidspiration είναι ένα ανοικτό λογισμικό και προσφέρει ποικιλία εκπαιδευτικών εφαρμογών. Βασίζεται σε οικοδομιστικά μοντέλα μάθησης για αυτό επιλέχθηκε να υποστηρίξει τις δραστηριότητες που προτείνονται. Έτσι τα παιδιά θα εμπλακούν στη διαδικασία και θα αποδώσουν νόημα σε πολλά και ποικίλα θέματα του Αναλυτικού Προγράμματος με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις τους. Το λογισμικό αποτελεί το μέσο που προσφέρει αξία και αποτελεσματικότητα στη διαδικασία μάθησης. Η χρήση του λογισμικού δεν αποτελεί αυτοσκοπό.

Οι δραστηριότητες σχεδιάστηκαν ώστε να εμπεριέχουν τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Το λογισμικό δίνει τη δυνατότητα να παραχθούν πολλαπλά αποτελέσματα καθώς ο κάθε μαθητής ή ομάδα δίνει το δικό της στίγμα στην εργασία. Ο μαθητής έχει ενεργητικό ρόλο και εξ? αιτίας της απλότητας του εργαλείου. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοδηγητικός και συμβουλευτικός τις περισσότερες φορές. Δίνει τα εναύσματα και κεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών. Έχει επίσης συντονιστικό ρόλο. Οι μαθητές έχουν το κύριο μέρος της δράσης στη διαδικασία μάθησης.

 

 

Διαδίκτυο - Access

 

Η ανάγνωση, εξερεύνηση, επεξεργασία και παραγωγή πληροφοριών μέσω του διαδικτύου ή βάσεων δεδομένων μπορεί να προσφέρει πολύ περισσότερα στα παιδιά σε σχέση με μια «φτωχή» εκδοχή που κάποιος έχει τυπώσει στο χαρτί.

Επίσης μια πολύ σημαντική δυνατότητα, την οποία προσφέρει το διαδίκτυο, είναι δυναμικά εργαλεία, ευκαιρίες και κίνητρα για ενασχόληση ποικιλία πηγών πληροφόρησης.  Η διερεύνηση επικοινωνιακών περιστάσεων και δομικών στοιχείων μέσα από το διαδίκτυο ή τις βάσεις δεδομένων αυξάνει κατακόρυφα την ενεργητική συμμετοχή του μαθητή, προσδίδει διαδραστικότητα, ευελιξία και εποπτικότητα στην όλη διαδικασία ικανοποιώντας έτσι προαπαιτούμενα των κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών μάθησης.

Με μια βάση δεδομένων ο μαθητής μπορεί να εξασκείται σε θέματα διαχείρισης πληροφοριών και παράλληλα να χρησιμοποιεί τα στοιχεία της βάσης με ερμηνευτικό τρόπο για να συνάγει συμπεράσματα. Οι μαθητές, δουλεύοντας με ένα πρόγραμμα διαχείρισης βάσεων δεδομένων μπορούν να αποκτήσουν δεξιότητες μέσω της άσκησης στις διαφόρων ειδών κατηγοριοποιήσεις εννοιών ή δεδομένων, να προβληματιστούν πάνω στην οργάνωση των πληροφοριών που τους ενδιαφέρουν, να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που αποκτούν από

τη βάση σε άλλες σύνθετες μαθησιακές δραστηριότητες. Μια καλά οργανωμένη και ξεκάθαρη συλλογή πληροφοριών μπορεί να διευκολύνει τους μαθητές να ανακτήσουν πληροφορίες, να μάθουν και να λάβουν αποφάσεις.

Τα Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων συνιστούν ισχυρά γνωστικά εργαλεία αφού επιτρέπουν στους μαθητές να εξετάζουν δεδομένα, να ανακαλύπτουν σχέσεις μεταξύ των δεδομένων και παράλληλα υποστηρίζουν τον αναλυτικό συλλογισμό και ευνοούν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

 

Hot potatoes

 

Είναι λογισμικό που επιτρέπει τη δημιουργία αλληλεπιδραστικών τεστ πολλαπλών ερωτήσεων, σταυρόλεξα, αντιστοίχισης, ταξινόμησης και συμπλήρωσης κενών.

Το πρόγραμμα Hot potatoes εξάσκησης και πρακτικής προσφέρεται για τον τομέα της αξιολόγησης αφού παρέχει τη δυνατότητα ελεύθερης χρήσης από μαθητές και εκπαιδευτικούς δίνει την ευκαιρία για έλεγχο και επιβράβευση αυξάνοντας τα κίνητρα των παιδιών για την κατάκτηση και εμπέδωση γνωστικών στόχων πρώτου επιπέδου. Αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο την διάθεση των παιδιών να μάθουν παίζοντας αυξάνοντας την αλληλεπίδραση ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται με την υποστήριξη διαδραστικού πίνακα.

 

Word

 

Ο κειμενογράφος μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως εργαλείο ενίσχυσης και ανάπτυξης της

δημιουργικότητας και πρακτικής γραμματισμού (τεχνολογικού) είτε ως γνωστικό εργαλείο (cognitive tool) από τους μαθητές. Ο κειμενογράφος δεν αντιμετωπίζεται στην περίπτωση αυτή ως εργαλείο πληροφορικού εγγραμματισμού αλλά ως μέσο ανάπτυξης δραστηριοτήτων και επίλυσης προβλημάτων στο πλαίσιο διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.

H επεξεργασία κειμένου δεν περιορίζεται  μόνο την έκδοση των γραπτών (με την πληροφορική έννοια) αλλά διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην οργάνωση των ιδεών και των επιχειρημάτων.

 

 

 

6. Διάρκεια

 

Το σενάριο θα ολοκληρωθεί σε τέσσερις διδακτικές ώρες εκ των οποίων η μία θα αξιοποιηθεί ώστε να εξοικειωθούν τα παιδιά με τη χρήση του προτεινόμενου λογισμικού.

 

7. Οργάνωση τάξης & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

 

Τα παιδιά θα εργαστούν σε τρεις ομάδες των τεσσάρων ή πέντε ατόμων κάνοντας χρήση του εργαστηρίου πληροφορικής στο πρώτο μέρος του σεναρίου και της γωνιάς υπολογιστή με υποστήριξη διαδραστικού πίνακα και εκτυπωτή δικτύου στο δεύτερο. Η επιλογή αυτή έγινε για την ανάπτυξη περαιτέρω συνεργασίας μεταξύ των παιδιών, αναβάθμισης των τεχνολογικών τους γνώσεων και ποικιλίας διάδρασης και παρουσίασης των αποτελεσμάτων της εργασίας τους.

 

 

8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου

 

Το σενάριο αξιοποιεί τη συνεργατική διερεύνηση ως μέθοδο με τη χρήση του εργαλείου επίλυσης προβλήματος. Τα φύλλα εργασίας αποτελούν το έναυσμα και εισάγουν τα παιδιά στη διαδικασία προβληματισμού. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες προσπαθούν να υπηρετήσουν παιδαγωγικές αρχές και μεθόδους που μεταβάλλουν το ρόλο του εκπαιδευτικού και συνάμα ενισχύουν τη συμβολή των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός διαδραματίζει ρόλο εμψυχωτή και καθοδηγητή. Εξάλλου σήμερα πλέον έχει γίνει κοινά αποδεκτό ότι πως η μάθηση εμπεριέχει κοινωνικές και πολιτισμικές διεργασίες (Vygotsky 1987, Bruner 1996). Το μαθησιακό περιβάλλον, στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης, έμφανίζεται ως περιβάλλον στο οποίο δάσκαλος και μαθητής ερευνούν από κοινού και οικοδομούν ή οικειοποιούνται έννοιες και νοήματα (Κόκκοτας 2003).

Με αφετηρία την κοινωνική εποικοδόμηση της γνώσης αλλά και τα πορίσματα της εννοιοκεντρικής προσέγγισης, ως ευρύτερο παιδαγωγικό και διδακτικό πλαίσιο ανάπτυξης των δραστηριοτήτων επιλέξαμε αυτό της συνεργατικής διερεύνησης. Σε μια προσπάθεια υπέρβασης του δοσμένου μοντέλου διδασκαλίας με χαρακτηριστικό τη μετάδοση της γνώσης σε μια νέα προσέγγιση ανάδειξης στρατηγικών που στοχεύουν στην εννοιολογική εξέλιξη ή στο μετασχηματισμό των νοημάτων που διαπραγματεύονται τα παιδιά για συγκεκριμένες έννοιες.

Ο Ausubel υποστήριξε ότι έχουμε αποτελεσματική μάθηση, δηλαδή μάθηση με νόημα, εφόσον ο μαθητής συνειδητά συνδέει τα καινούρια γνωστικά δεδομένα με όσα ήδη γνωρίζει. Μάθηση με νόημα συμβαίνει, όταν, μετά από μια σειρά εννοιολογικών αλλαγών στις γνωστικές δομές του μαθητή, οι ιδέες και οι απόψεις του μετασχηματίζονται και συνδέονται με τα νέα γνωστικά δεδομένα, με γέφυρες τους προαταβολικούς οργανωτές. Ο Ausubel έχει προτείνει το μάθημα να αρχίζει με έναν προκαταβολικό οργανωτή, ο οποίος θα δώσει στα παιδιά την ευκαιρία της προεπισκόπησης των νέων πληροφοριών για να αποκτήσει η μάθηση νόημα. Το ρόλο του προκαταβολικού οργανωτή έρχεται να υπηρετήσει μέσα από τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας μας το προτεινόμενο κάθε φορά εκπαιδευτικό λογισμικό.

Στις δραστηριότητες που προτείνονται δίνεται έμφαση μεταξύ άλλων στις παρακάτω:

1. Τη δεξιότητα της επικοινωνίας (ομιλία, ακρόαση, ανάγνωση, γραφή, επιχειρηματολογία, διάλογος).

2. Τη δεξιότητα της συνεργασίας με άλλα άτομα σε ομαδικές εργασίες.

3. Τη δεξιότητα/ικανότητα της χρήσης ποικίλων πηγών και εργαλείων πληροφόρησης και επικοινωνίας.

4. Τη δεξιότητα/ικανότητα της κριτικής επεξεργασίας πληροφοριών, αξιών και παραδοχών.

5. Τη δεξιότητα/ικανότητα της δημιουργικής επινόησης και της «ευαίσθητης αντίληψης της τέχνης».

6. Τη δεξιότητα επίλυσης προβληματικών καταστάσεων.

7. Τη δεξιότητα λήψης αποφάσεων.

8. Δεξιότητες μεταγνώσης και αυτορρύθμισης.

 


9. Φύλλα εργασίας